Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) sięga swoimi korzeniami do lat 50. XX wieku. Od tego czasy nurt ten przeszedł szereg zmian, przekształcając się w całą grupę terapii o mocnym zapleczu naukowym. Pojęcie „fali” w odniesieniu do terapii CBT ma na celu odzwierciedlenie i uszanowanie ewolucji jaką ten nurt przechodził (i wciąż przechodzi) na przestrzeni lat.
"Fale" CBT
Pierwsza fala terapii poznawczo-behawioralnej
Na początku był behawioryzm. Terapia behawioralna pojawiła się w reakcji na terapie psychoanalityczne. Psychoanaliza obfitowała w konstrukty, które nie miały żadnej empirycznej użyteczności. Nieświadome konflikty jako źródło zaburzeń behawioralnych były hipotezą trudną do weryfikacji – stąd potrzeba zmiany.
Behawioryzm z kolei pełnymi garściami czerpał z obserwacji zachowań zwierząt. W centrum uwagi fali pierwszej znalazły się prawa rządzące warunkowaniem klasycznym i instrumentalnym. Behawioryści – Pavlov, Thorndike, Skinner i Watson – prowadzili liczne eksperymenty, które zaowocowały takimi pojęciami jak warunkowanie, kojarzenie bodźców czy wygaszanie reakcji. Niektóre z nich są w dalszym ciągu stosowane do leczenia m.in. zaburzeń lękowych.
Druga fala terapii poznawczo-behawioralnej
Obok mechanizmów typowo behawioralnych „druga fala” wzięła pod lupę także aspekty poznawcze naszych procesów psychicznych tworząc podwaliny dla terapii poznawczo-behawioralnej. Ojcowie terapii poznawczej – Beck i Ellis – wprowadzili takie pojęcia jak schemat poznawczy, myśli automatyczne czy zniekształcenia poznawcze. W telegraficznym skrócie: to nie związek między bodźcami rodzi zachowanie, lecz sposób, w jaki przetwarzamy informacje – czyli nasze myślenie. U podstaw terapii poznawczo–behawioralnej leży założenie, że poprzez zmianę dezadaptacyjnego (błędnego, rodzącego cierpienie) sposobu myślenia można uzyskać zmianę nastroju i zachowania.
Trzecia fala terapii poznawczo-behawioralnej
Tak jak każda kolejna fala niejako wzbogacała swoją poprzedniczkę, tak też ta najmłodsza, „trzecia” dotychczasowe zdobycze CBT poprzez skupienie uwagi na m.in.: podkreśleniu roli relacji terapeutycznej, związków, wyznawanych wartości, duchowości czy technikach uważności. „Trzecia fala” patrzy na człowieka holistycznie – z uwzględnieniem kontekstu, w którym obecnie się znajduje. Terapie „trzeciej fali” nie tylko biorą pod uwagę nie tylko symptomy i problemy człowieka, lecz także dążą do wytworzenie rzeczywistej i trwałej zmiany oraz ogólnej poprawy sytuacji życiowej.
Do najbardziej znaczących nurtów, które możemy zaliczyć do „trzeciej fali” należą m.in terapia poznawcza oparta na uważności (MBCT), terapia akceptacji i zaangażowania (ACT), terapia dialektyczno-behawioralna (DBT), terapia zorientowana na schematy (TS).
