Psychoterapia poznawczo-behawioralna jest swoistym workiem teoretycznym obejmującym wiele form terapii, których podstawę teoretyczną stanowią psychologia poznawcza i teorie uczenia się, a ważnym celem jest weryfikacja empiryczna hipotez i skuteczność. Do nurtu tego zalicza się zarówno metody oddziaływania zaczerpnięte z terapii poznawczej (np. „klasyczna” terapia poznawcza Aarona Becka), behawioralnej (np. leczenie fobii prostych metodą jednej sesji) i poznawczo-behawioralnej (np. metoda przedłużonej ekspozycji Edny Foa).
Model ABC
Psychoterapia poznawczo-behawioralna bazuje na modelu ABC Alberta Ellisa. Choć obecnie pełni znaczenie głównie historyczne, to stanowi niejako bazę do dalszych opracowań w TPB. Jest to model rozumienia problemu w którym:
A – wydarzenie aktywizujące,
B – przekonania,
C – konsekwencje (emocje, objawy fizyczne, zachowania).
Różne sytuacje – wydarzenia aktywizujące – stanowią (w myśl modelu ABC) pretekst do aktywacji myśli, które stanowią odzwierciedlenie naszych przekonań o sobie, innych ludziach, świecie oraz zasadach nim rządzących.
Jednym z moich ulubionych przykładów obrazujących ten model jest historia o trzech Pana Kowalskich – mieszkających w tej samej dzielnicy i mijających codziennie w drodze do pracy ten sam park. Pewnego ranka każdy z naszych bohaterów nadeptuje w…kupę (zdarzenie aktywizujące).
Pierwszy Pan Kowalski myśli sobie: „Cholerne psy! Cholerni właściciele psów! Zakazać wyprowadzania psów na tej łące! Dzwonię do administracji!” Co czuje pierwszy Pan Kowalski? Racja, jest wkurzony i już sięga po telefon, by zrobić awanturę pracownikom spółdzielni.
Drugiego Pana Kowalskiego w drodze do pracy spotkała ta sama kupa i ten Pan myśli sobie: „O nie, znowu coś. Dlaczego mnie to spotyka? Ale ze mnie frajer. Dzień zmarnowany, równie dobrze mogę nigdzie nie iść.” Co towarzyszy Panu Kowalskiemu numer 2? Z pewnością jest smutny i przybity, a po drodze umyka mu wiele przyjemnych rzeczy.
Trzeci Pan Kowalski, ten sam park, ta sama kupa i myśl: „O, kupa, nieźle! Chyba czeka mnie dziś jakaś fajna niespodzianka. Ależ koledzy z biura się uśmieją jak i o tym opowiem!” No cóż, wszyscy byśmy chcieli być jak trzeci Pan Kowalski – towarzyszy mu ciekawość i radość. Nic – tylko pozazdrościć.
Zauważasz jakiś wzorzec? Dokładnie tak – wszystkie trzy osoby spotkało to samo zdarzenie aktywizujące – kupa. Jednak z powodu odmiennych przekonań każdy z naszych bohaterów nieco inaczej spojrzał na sytuację i nieco inne konsekwencje były jego udziałem (złość, smutek, radość).
Myśli automatyczne
Psychoterapia poznawcza-behawioralna opiera się na modelu ABC. W modelu tym w czynniku „B” zawierają się nie tylko myśli i przekonania na różne tematy, lecz także „myśli automatyczne” – czyli takie myśli, które pojawiają się w danej sytuacji natychmiast, niezależnie od naszej woli. Odpowiadają one za wzbudzanie i podtrzymywanie emocji. Myśli te są często specyficzne dla każdego z nas w różnych okolicznościach. Mogą mieć charakter zdania, równoważnika zdania lub nawet wyobrażenia. Pojawiają się często w skróconej postaci, przez co trudno bywa je uchwycić, a są jednocześnie najszybszą formą interpretacji zdarzenia lub sytuacji.
Szczególne znaczenie z punktu widzenia terapii mają myśli automatyczne odnoszące się do Ja – są bowiem często wypadkową naszych schematów poznawczych.
Psychoterapia poznawczo-behawioralna - schematy poznawcze
Schematy poznawcze to nasza wewnętrzna skarbnica wiedzy na temat świata, definiują naszą tożsamość i odpowiadają za wydobywanie z pamięci zdarzeń i informacji. Schematy poznawcze są naszymi wewnętrznymi „prawdami” na temat siebie, innych ludzi i świata, powstałymi na bazie naszych wczesnych doświadczeń. Są zapisem naszych doświadczeń, a także zbiorem zasad, swoistą „instrukcją obsługi” świata.
Schematy poznawcze są wypadkową naszych uwarunkowań neurofizjologicznych (i związanych z nimi procesów poznawczych) oraz doświadczeń i wpływu środowiska. Psychoterapia poznawczo-behawioralna pozwala skutecznie pracować na zmianą schematów poznawczych.
Zniekształcenia poznawcze
Jeśli spojrzymy na treści naszych myśli, które wiążą się z negatywnymi emocjami, łatwo można dostrzec, że zawierają się w nich błędy logiczne, które określamy mianem zniekształceń poznawczych. Bez obaw – zniekształcenia poznawcze występują u wszystkich ludzi i są czymś zupełnie normalnym. Kłopotem stają się wówczas, gdy jest ich dużo i są nasilone.
A zatem…
"Uważaj, co do siebie mówisz, bo może się okazać, że słuchasz".
Alfred Korzybski
CBT - założenia
Oto kilka założeń, które stosują się do terapii poznawczo-behawioralnej:
- Określenie celu oraz trudności, które uniemożliwiają jego osiągnięcie,
- Ukierunkowanie na usunięcie przeszkód,
- Skupienie na teraźniejszości w początkowej fazie terapii (bardziej istotne jest to „jak sobie poradzić”, niż „dlaczego tu jestem”)
- Nadanie struktury procesowi i każdej sesji
- Aktywna współpraca Klienta i terapeuty,
- Istotna rola relacji terapeutycznej, która pełni rolę bezpiecznej bazy do testowania i wprowadzania zmian w sposobie myślenia, zachowania i emocjach,
- Psychoedukacja,
- Ograniczenie terapii w czasie,
- Praca osobista Klienta pomiędzy sesjami.
Chcesz się dowiedzieć więcej na temat tego, czego możesz się spodziewać w ramach terapii poznawczo-behawioralnej? Umów się na darmową konsultację psychologiczną.
Źródło
Popiel, A., Pragłowska, E. (2008). Psychoterapia poznawczo-behawioralna. Teoria i praktyka. Wydawnictwo Paradygmat: Warszawa.
