Porozumienie bez przemocy (PBP)- jest jednym z najskuteczniejszych wykorzystywanych modeli komunikacyjnych. Jego głównym celem jest pokojowe rozwiązywanie konfliktów międzyludzkich.
Kłótnie są nieodłączną częścią życia. Myślę, że ty także jesteś w stanie przywołać w tym momencie wiele sytuacji, w których wystąpiły mniejsze lub większe konflikty. Czy w rodzinie, czy w relacjach przyjacielskich i romantycznych, całkowite wymazanie sporów z naszego funkcjonowania wydaje się praktycznie niemożliwe.
Konflikty a emocje
Sytuacje konfliktowe mogą wywoływać w nas wiele negatywnych emocji i odczuć. Po długim czasie lub przy mocnym natężeniu ich oddziaływania potrafią prowadzić do przewlekłego stresu i wytworzenia się różnych problemów natury psychicznej. Słuchając tego co sygnalizują nam nasze emocje, często dochodzimy do momentu, gdzie najlepszym rozwiązaniem staje się szczera rozmowa z drugą osobą.
Jak więc poprowadzić rozmowę tak, aby w jak najefektowniejszy sposób poradzić sobie z zaistniałą sytuacją? Tu naprzeciw wychodzi nam właśnie PBP stworzone przez Marshall’a B. Rosenberga, bazujące na empatycznym i pokojowym rozwiązaniu konfliktu.
Porozumienie bez przemocy - założenie, funkcje, cele
Porozumienie bez przemocy zakłada, że to jak kultura oraz mentalność ludzi kształtują nasz sposób komunikowania jest przyczyną konfliktów. Nie potrafimy wyrazić swoich potrzeb bez stawiania ocen i sądów na temat drugiego człowieka. Często nie zauważamy, że ukrywamy nasze oczekiwania wobec innych ludzi pod zdaniami wyrażającymi ocenę. Przykład? Bardziej zakorzenionym w kulturze jest po prostu nazwanie kogoś leniwym niż zakomunikowanie mu „W tym tygodniu nie posprzątałeś w weekend swojego pokoju”. Komunikaty oceniające drugiego człowieka nacechowane porównaniami czy uogólnieniami nazywamy „Językiem Szakala”.
Celem modelu jest oparcie komunikacji na wyrażaniu swoich: uczuć, potrzeb i życzeń. Jest to konstrukt bazujący na empatii. W związku z tym zachęca on do uważnego słuchania i odczytywania oczekiwań, emocji i potrzeb drugiego człowieka. Nazywane są te elementy przez autora „Językiem Żyrafy” – metafora ta odwołuje się do wielkiego serca tego zwierzęcia.
Dzięki temu umożliwiamy sobie całkowite wyzbycie się przemocy oraz elementu oceniającego w naszej komunikacji z drugą stroną konfliktu. Pozwoli nam to w dalszym przebiegu rozmowy zrozumieć siebie nawzajem i poszukać wspólnego, dobrego dla obu stron rozwiązania.
Ale jak to działa? Podstawy PBP
Na początku musimy zrozumieć swoje emocje i potrzeby, oraz wsłuchać się w to jakie oczekiwania mają inni wobec nas. Porozumienie bez przemocy zakłada dwie fazy wychodzącej wiadomości:
1. Wyrażanie siebie poprzez cztery elementy PBP..
2. Empatyczny odbiór za pośrednictwem czterech elementów PBP.
Wyrażenie siebie
Zacznijmy od wyrażania siebie. Naturalnym jest posiadanie granic, potrzeb i uczuć. Pamiętajmy, że ewolucja nie bez powodu dała nam powyższe wyposażenie psychiczne. Negatywne emocje sygnalizują zagrożenie, ostrzegają o przekraczaniu naszych granic czy pomagają w dostosowaniu się do panujących warunków społecznych. Trudno wyobrazić sobie sytuacje, gdzie na widok niebezpieczeństwa nie odczuwamy strachu i potrzeby ucieczki lub działania. Nie ma więc emocji niepotrzebnych lub niewłaściwych. Niestety, w naszej kulturze często piętnuje się wyrażanie swoich uczuć czy szczere komunikowanie potrzeb. W końcu „Po co się smucić, skoro świat jest taki piękny”. Porozumienie bez przemocy staje do tego w opozycji. Kładzie ono nacisk na empatyczny sposób sygnalizowania swoich potrzeb. To co czujemy jako jednostki oraz to jakie mamy oczekiwania wobec innych jest ważnym elementem naszej natury oraz składnikiem relacji.
Słuchanie
Co więc ze słuchaniem? Nawet w prostych komunikatach gdzieś kryją się potrzeby, emocje, uczucia. Aby je odczytać, należy czasami zadać drugiej stronie kilka pytań oraz uważnie słuchać. Dlaczego pytamy? W taki sposób możemy dowiedzieć się dokładnie kryje się w komunikacie naszego rozmówcy, nasza subiektywna interpretacja komunikatu, niekoniecznie musi być prawdziwa.
Przykład: Słysząc, że ktoś narzeka, iż nikt nie pomaga mu nigdy ugotować obiadu dla rodziny możemy zapytać.
Czego oczekujesz w związku z tą sytuacją następnym razem.
Porozumienie bez przemocy - 4 filary
Za powyżej wspomnianymi elementami kryją się najważniejsze filary tej metody :
1. Spostrzeżenie – czyli zakomunikowanie tego co właśnie zobaczyliśmy w formie faktu. Bez opinii diagnozy, porównań czy ocen. Zdania zawierające osąd sprawiają, że do drugiego uczestnika dialogu prędzej dotrze sama ocena aniżeli komunikat informujący o sytuacji jaka wprawiła nas w negatywne uczucia.
2. Uczucia – co czujemy wobec tego co spostrzegliśmy.
3. Potrzeby – wartości i pragnienia z których wynikają nasze uczucia.
4. Prośby – prośba o konkretne działania, które są w stanie poprawić nasze działanie.
Zauważanie ich u rozmówcy oraz właściwe ich zastosowanie daje nam ogromne pole do empatycznej i ugruntowanej rozmowy.
Podstawy porozumienia bez przemocy - ciąg dalszy
Warto pamiętać, iż nie chodzi tu o posiadanie jednej gotowej formuły zadnia. Porozumienie bez przemocy możemy wykorzystywać bowiem w każdym obszarze naszego funkcjonowania – od rodziny przez związki po pracę zawodową. Język jakiego używasz dostrajaj naturalnie do nowych doświadczeń, gdyż życie wielokrotnie zaskakuje swoją nieprzewidywalnością.
Kluczowym przekazem jaki chciał nam dać Rosenberg jest abyś używał/ używała swoich słów świadomie. Ucząc się formułowania bezprzemocowego rodzaju komunikatów z czasem zauważysz, że tak jak w wielu obszarach życia „trening zaczyna czynić mistrza”. Ale czy to znaczy, że są sytuacje w których ocena okazuje się być wartościową? Owszem świadome zastosowanie oceny może mieć swoją wartość. Kluczem staje się tutaj świadomość jej użycia oraz przemyślenie jej konsekwencji. W takim wypadku powinna ona być odniesiona bezpośrednio do spostrzeżenia oraz jego kontekstu.
Przykłady z życia wzięte
Jak wiadomo najlepiej uczy się na przykładach, a więc przyjrzyjmy się dwóm komunikatom:
a. Jesteś leniwy i niezdarny, nigdy nie można na ciebie liczyć! – język z zastosowaniem przemocy – nie przedstawiający faktów, potrzeb i naszych odczuć zawierający jedynie ocenę.
b. Nie posprzątałeś resztek po rozbitym wazonie, bardzo prosiłabym cię abyś to zrobił, gdyż boję się, że ktoś z nas może skaleczyć się odłamkami. – Przedstawiamy kontekst sytuacji, nasze potrzeby oraz emocje z nimi związane – wysyłamy jasny i czytelny komunikat.
Chcesz wiedzieć więcej?
Powyższy artykuł jest jedynie małym kompendium z najważniejszymi założeniami PBP oraz korzyściami z jego stosowania. Jeżeli udało mi zainteresować cię tematem, autor tego modelu komunikacyjnego wydał o nim całą książkę.
Na kartach tej pozycji w bardzo przystępny i oparty na wielu przykładach sposób, rozwija tematykę i tłumaczy poszczególne elementy. Wyżej wspomniana pozycja nosi tytuł „Porozumienie bez przemocy. O języku życia” – Marshall B. Rosenberg. J Jak najbardziej zachęcam cię do sięgnięcia po tę pozycję.
Polecajki
Inne pozycje o tej tematyce:
1. Dogadać się z innymi, czyli porozumienie bez przemocy nie tylko w życiu organizacji – Berendt Joanna
2. W świecie porozumienia bez przemocy – Marshall B. Rosenberg
3. Szanujący rodzice, szanujące dzieci – Zofia Aleksandra Żuczkowska
4. Konflikt, szacunek, zgoda. Porozumienie bez przemocy w praktyce biznesowej – Berendt Joanna, Panas Monika, Lorenc Vesna
Bibliografia
D. Kubacka-Jasiecka, K. Mudyń (red.) Kryzys, interwencja i pomoc psychologiczna, 2003, Wyd. Adam Marszałek: Toruń, s. 303-319. Pobrane z: https://www.uj.edu.pl/documents/1749407/6335bdf3-2d49-4e87-b6c9-7ad63edb7d2b
Rosenberg B. M. (2022). Porozumienie bez przemocy: o języku życia. Czarna owca
Autor: Katarzyna Świstak
