Nerwica natręctw lub zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (z angielskiego Obsessive-Compulsive Disorder, OCD) należy do grupy zaburzeń lękowych. Zaburzenie to przejawia się w postaci natrętnych, niechcianych myśli, wrażeń lub impulsów (zwanych obsesjami) i/lub przymusem do wykonywania czynności (kompulsje).
Nerwica natręctw - czym nie jest
Choć każdy z nas doświadcza codziennie wielu myśli – zarówno przyjemnych, jak i nieprzyjemnych – nie wpływają one znacząco na nasze funkcjonowanie. W przypadku osób z OCD myśli są trwałe, a zachowania – sztywne. Jeśli chodzi o przymus do wykonywania czynności – OCD nie jest nawykiem, ani przyzwyczajeniem. Niewykonywanie czynności natrętnych wiąże się z olbrzymim dyskomfortem.
Obsesje
Wiele osób z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym rozpoznaje myśli, obrazy i impulsy intruzywne jako produkt własnego umyslu, wie, że nie są realne lub przesadzone. Dystres wywołany obsesjami jest jednak zazwyczaj tak duży, że trudno jest spojrzeć na nie z dystansu. Właśnie dlatego osoby z OCD czują przymus wykonywania czynności natrętnych – aby rozładować wywołane obsesjami napięcie lub odwrócić od nich swoją uwagę.
Do typowych obsesji zaliczyć można:
- Lęk przed zakażeniem się od innych ludzi,
- Niepokojące myśli lub obrazy o charakterze seksualnym,
- Lęk przed wypowiedzeniem przekleństw lub obelg,
- Przesadna troska o porządek, symetrię lub precyzję,
- Nawracające intruzywne myśli o dźwiękach, obrazach, słowach lub liczbach,
- Lęk przed utratą czegoś ważnego,
- Obawa o zdrowie lub życie innych ludzi.
Kompulsje
Kompulsje to powtarzające się zachowania lub akty mentalne. Osoby z OCD czują przyjmus wykonywania kompulsji w odpowiedzi na obsesje. Zachowania te zapobiegają dystresowi wywołanemu obsesjom lub znaczące go obniżają. Kompulsje mogą być bezpośrednio związane z obsesjami (np. mycie rąk w przypadku obawy przed zakażeniem się) lub niezwiązane z myślami natrętnymi (np. liczenie, aby uniknąć kary lub choroby). W większości przypadków tej trudności, ciągłe powtarzanie rytuałów dotyczących kompulsji uniemożliwia osobie z OCD normalne funkcjonowanie.
Kompulsje łatwo jest dostrzec – są nadmierne i wykonywane są za każdym razem z przymusu. Osoba wykonująca kompulsje nie może odpuścić sobie rytuałów nawet wtedy, gdy nie ma na to czasu i możliwości.
Do typowych kompulsji zaliczyć można:
- Rozbudowane i zrytualizowane mycie rąk, ciała, zębów,
- Powtarzające się sprzątanie lub czyszczenie przedmiotów,
- Układanie rzeczy w określony sposób,
- Powtarzające się sprawdzanie zamków, zegarków,
- Ciągłe poszukiwanie potwierdzenia lub pocieszenia,
- Powtarzające się liczenie określonych liczb.
Nerwica natręctw - diagnoza
Nerwicę natręctw można rozpoznać wówczas, gdy:
- obsesje i kompulsje zajmują dłużej niż godzinę dziennie,
- wywołują cierpienie,
- zaburzają codzienną aktywność zawodową, szkolną, funkcjonowanie w społeczeństwie oraz relacje z innymi ludźmi.
Czynniki ryzyka
U mężczyzn zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne pojawia się zazwyczaj między 6 a 15 rokiem życia, u kobiet zaś – pomiędzy 20 a 29.
Nerwica natręctw zazwyczaj pojawia się u mężczyzn między 6 a 15 rokiem życia, natomiast u kobiet między 20 a 29 rokiem życia.
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne - leczenie
Psychoterapia. Terapia polega na uświadomieniu sobie zasad, które rządzą obsesjami i kompulsjami oraz ich zmianie (terapia poznawcza). Ważną częścią procesu terapii jest też ekspozycja (wchodzenie w sytuacje wywołujące lęk) oraz powstrzymywanie się od wykonywania kompulsji (terapia behawioralna). Jednym z elementów procesu terapii poznawczo-behawioralnej jest też nauka relaksacji.
Terapia może trwać – w zależności od stopnia nasilenia zaburzenia – od 20 godzinnych sesji raz w tygodniu do 40 i więcej.
Farmakoterapia. Leki psychiatryczne (SSRI) pozwalają niektórym osobom zapanować nad obsesjami i kompulsjami.
